Νυχτερινή ενούρηση: Που οφείλεται και πως αντιμετωπίζεται
Η διακοπή της πάνας και ο έλεγχος των σφιγκτήρων αποτελεί ένα θέμα που απασχολεί αρκετούς γονείς. Ένα παιδί είναι έτοιμο να ξεκινήσει την εκπαιδευσή του στη διακοπή πάνας γύρω στα 2-3 έτη. Τι γίνεται όμως όταν ένα παιδί έχει κατακτήσει τον έλεγχο της κύστης του κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά σχεδόν κάθε βράδυ «βρέχει» το κρεβάτι του;
Διαβάστε επίσης: Εκπαιδεύοντας το παιδί στη χρήση της τουαλέτας
Η νυχτερινή ενούρηση είναι λογικό να συμβαίνει κατά τον πρώτο καιρό που το παιδί έχει κατατήσει το πρώτο στάδιο, δηλαδή να παραμένει στεγνό κατά τη διάρκεια της ημέρας, και μέχρι να κατακτήσει αυτή τη δεξιότητα και κατά τη διάρκεια της νύχτας ίσως χρειαστεί να δώσουμε λίγο χρόνο στο παιδί. Όταν όμως οι μήνες περνάνε και η νυχτερινή ενούρηση είναι πάντα παρούσα, τότε ίσως αυτό απαιτεί περαιτέρω εξέταση.
Τι ονομάζεται νυχτερινή ενούρηση;
Η νυχτερινή ενούρηση αποτελεί διαταραχή και την πιο συχνή μορφή ενούρησης. Χαρακτηρίζεται από την ακούσια και επαναλαμβανόμενη απώλεια ούρων κατά τη διάρκεια του νυχτερινού ύπνου (συνήθως 2,5 με 3 ώρες μετά την έναρξη του) και η οποία δεν είναι φυσιολογική σε σχέση με τη νοητική ηλικία του παιδιού. Δεν οφείλεται σε οργανικά αίτια, στην πλειονότητα των περιπτώσεων εμφανίζεται κατά την παιδική και εφηβική ηλικία και πιο συχνά στα αγόρια απ᾽ ότι στα κορίτσια.
Η νυχτερινή ενούρηση μπορεί να αποτελεί μια μονοσυμπτωματική κατάσταση ή να σχετίζεται και με άλλες διαταραχές συμπεριφοράς ή του συναισθήματος που παρουσιάζει το παιδί. Στη δεύτερη περίπτωση δεν είναι σαφές εάν η ενούρηση είναι που προκαλεί δευτερογενώς τις διαταραχές συναισθήματος και συμπεριφοράς ή εάν τόσο η ενούρηση όσο και οι άλλες διαταραχές αποτελούν συμπτώματα μιας ευρύτερης διαταραχής του παιδιού.
Ποια είναι τα αίτια της νυχτερινής ενούρησης;
Η ικανότητα ελέγχου της ούρησης επηρεάζεται από τη συνδυασμένη επίδραση παραγόντων που αναφέρονται τόσο στην οργανική ωρίμανση, όσο και στην εκπαίδευση και συναισθηματική επένδυση. Άρα, τόσο η κληρονομικότητα, όσο και το περιβάλλον φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της.
Ως προς την κληρονομικότητα, η νυχτερινή ενούρηση φαίνεται να έχει ισχυρό γενετικό υπόβαθρο. Αυτό σημαίνει πως παιδιά με συγγενείς πρώτου βαθμού που αναφέρουν ιστορικό νυχτερινής ενούρησης στην παιδική τους ηλικία έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση να παρουσιάσουν και αυτά νυχτερινή ενούρηση.
Άλλα αίτια που φαίνεται να συμβάλουν στην νυχτερινή ενούρηση είναι ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής που μπορεί να προκαλέσουν άγχος και παλινδρόμηση στο παιδί, δηλαδή να το οδηγήσουν στο να υιοθετήσει «ασυνείδητα» συμπεριφορές παιδιού μικρότερης ηλικίας. Τέτοια γεγονότα συνδέονται με έντονες ή και ξαφνικές αλλαγές στην καθημερινότητά, όπως η εισαγωγή στον παιδικό σταθμό, η γέννηση ενός μικρότερου αδερφού, η μετακόμιση ή τραυματικά βιώματα όπως ο χωρισμός γονέων, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η νοσηλεία, η κακοποίηση. Μέσα από την παλινδρόμηση το παιδί μοιάζει να επιστρέφει σε ένα καθεστώς μεγαλύτερης εξάρτησης από τους γονείς του, σαν να τους «ζητά» να του φερθούν σαν να είναι παιδί μικρότερης ηλικίας, ώσπου να ανακτήσει και πάλι το αίσθημα ασφάλειας που είχε πριν παλινδρομήσει.
Με ποιον τρόπο αντιμετωπίζεται η νυχτερινή ενούρηση;
Συστήνεται η ιατρική/ψυχολογική διερεύνηση εάν επιμένει η ενούρηση μετά τα εφτά ἐτη ή σε περίπτωση που το παιδί για τουλάχιστον έξι μηνες δεν έβρεχε το κρεβάτι του και άρχισε πάλι να έχει ατυχήματα, για τουλάχιστον τρεις μήνες, με συχνότητα τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.
Υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την αντιμετώπιση της νυχτερινής ενούρησης και επιλέγονται πάντα μέσα από πλήρη κατανόηση των αιτιών που πυροδοτούν την ενούρηση στο παιδί. Εάν πρόκειται για την σπάνια περίπτωση ενούρησης οργανικής αιτιολογίας πρέπει να αντιμετωπιστεί το ιατρικό πρόβλημα. Στην περίπτωση που αποκλειστεί το οργανικό αίτιο, παρακάτω παρουσιάζονται κάποιες από τις θεραπευτικές εναλλακτικές:
1. Εκπαίδευση των γονέων από ειδικούς σε επίπεδο βελτίωσης της επικοινωνίας τους με το παιδί και παροχής πρακτικών οδηγιών για την εκπαίδευση του παιδιού, ώστε να αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα επεισόδια ενούρησης χωρίς να ενοχοποιούν το παιδί και να δυσχεραίνουν τη σχέση τους μαζί του.
2. Χρήση ειδικών φορητών συσκευών έγκαιρης αφύπνισης του παιδιού (π.χ. ηλεκτρικό βρακάκι).
3. Σε ορισμένες περιπτώσεις συνίσταται η φαρμακευτική αγωγή, ιδίως όταν δεν αποδίδουν οι παραπάνω τεχνικές.
4. Ατομική ψυχοθεραπεία για το παιδί, συνδυαστικά με συμβουλευτική γονέων, κυρίως σε περιπτώσεις παιδιών που οι δυσκολίες τους φαίνεται να συνδέονται με ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής και στιγμές κρίσης που επηρεάζουν τα ίδια και όλη την οικογένεια.
Και μερικές πρακτικές συμβουλές για τους γονείς:
- Προσπαθήστε να είστε ψύχραιμοι και υπομονετικοί. Το μάλωμα και η τιμωρία δεν βοηθούν, συμβάλουν μόνο στην αύξηση του άγχους και στο αίσθημα ντροπής του παιδιού.
- Στηρίξτε το παιδί σας υπενθυμίζοντάς του ότι δεν το κάνει επίτηδες και πως πρόκειται για μια αρκετά συχνή δυσκολία που αντιμετωπίζουν και άλλα παιδιά την οποία δεν θα έχει για πάντα. Μπορείτε επίσης να αναφερθείτε στις πιθανές παρόμοιες δυσκολίες που είχατε και εσείς ως παιδί και κατόπιν ξεπεράσατε.
- Εξηγήστε του τις αιτίες της ενούρησης με απλά λόγια και αναζητήστε πιθανές λύσεις συζητώντας τες μαζί με το παιδί (π.χ. να μειώσει την πρόσληψη υγρών πριν από τον ύπνο).
- Ενθαρρύνετε τις επιτυχίες του μέσα από την επιβράβευση (π.χ. ημερολόγιο με αυτοκόλλητα όπου θα σημειώνονται οι στεγνές νύχτες) και δείξτε κατανόηση στις περιπτώσεις που υπάρξουν ατυχήματα μεταδίδοντας στο παιδί την πίστη σας ότι εάν επιμείνει θα τα καταφέρει.
- Εγκαθιδρύστε ρουτίνες πριν από τον ύπνο όπως να πάει στην τουαλέτα πριν τον ύπνο, να ανάψει το μικρό φωτάκι στο διάδρομο ώστε να βλέπει σε περίπτωση που θελήσει να σηκωθεί το βράδυ για να ουρήσει κλπ.
- Αποφύγετε να το ξυπνάτε συστηματικά τη νύχτα για να πάει στην τουαλέτα ή κάντε το μόνο μία φορά (π.χ. πριν πάτε εσείς για ύπνο), καθώς φαίνεται ότι αυτή η πρακτική δεν οδηγεί σε θετικά αποτελέσματα, απλώς περιορίζει τις ζημιές και την ταλαιπωρία του γονέα. Η στέρηση όμως ξεκούρασης μπορεί να είναι αντιπαραγωγική καθώς αυξάνει το στρες, παράγοντας συχνά επιβαρυντικός για τη νυχτερινή ενούρηση.
- Ζητήστε με ηρεμία στο παιδί να σας βοηθήσει να αλλάξετε σεντόνια σε περίπτωση ατυχημάτων, για παράδειγμα να βάλει τις πιτζάμες του στα άπλυτα, παρουσιάζοντάς του την όλη διαδικασία ως κάτι φυσιολογικό που συνηθίζεται να γίνεται όταν κανείς λερώνεται, χωρίς να το μαλώνετε ή να το κάνετε να ντρέπεται, για μην εισπράξει το αίτημά σας ως τιμωρία.
- Προστατέψτε το παιδί σας από πιθανά αισθήματα ντροπής και επιπρόσθετο άγχος αποφεύγοντας να τονίζετε τις δυσκολίες του μπροστά στα αδέρφια του, σε συγγενείς και φίλους.
- Σε περίπτωση που το παιδί σχεδιάζει να κοιμηθεί εκτός σπιτιού (π.χ. σπίτι φίλου, σχολική εκδρομή κ.α.), προμηθεύστε το με τις απαραίτητες αλλαξιές και σεντόνια, ενημερώνοντας αντίστοιχα του υπεύθυνους ενήλικες για την πιθανότητα κάποιου ατυχήματος. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατόπιν ιατρικής συμβουλής, μπορούν να χορηγηθούν φάρμακα.
Κυριαζή Μαρία, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SI, BScOT-Συγγραφέας-OT blogger
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Κάκουρος Ε., Μαδιανάκη Κ. (2002). Ψυχοπαθολογία Παιδιών και Εφήβων. Αναπτυξιακή Προσέγγιση. Αθήνα: Τυπωθήτω.
- Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. (1997). Ταξινόμηση ICD-10 Ψυχικών Διαταραχών και Διαταραχών της Συμπεριφοράς. Κλινικές Περιγραφές και Οδηγίες για τη Διάγνωση. Αθήνα: Βήτα Ιατρικές Εκδόσεις.
- Παπαγεωργίου Β.Α. (2005). Ψυχιατρική Παιδιών και Εφήβων. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
- Χριστογιώργος Σ. Μ. (2001). Ενούρηση - Εγκρόπριση. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη.
Δείτε επίσης:
Εργοθεραπευτική αξιολόγηση: Τι να περιμένει ένας γονέας
Δείτε επίσης:
Συμβουλές για το άγχος των σχολικών εξετάσεων
