ΔΕΠ-Υ: ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΤΑΙ;
Τι ονομάζουμε Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητα;
Η Διαταραχή Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ή αλλιώς ΔΕΠ-Υ, είναι από τις πιο συχνές νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικής ηλικίας, η οποία τις περισσότερες φορές συνεχίζεται και στην ενήλικη ζωή του ατόμου που την φέρει. Αποτελεί διαταραχή των ανώτερων εγκεφαλικών λειτουργιών, με βασικά χαρακτηριστικά την έλλειψη συγκέντρωσης, τη παρορμητικότητα και την υπερβολική κινητική δραστηριότητα.
Η αιτιολογία μέχρι στιγμής παραμένει άγνωστη. Παρόλα αυτά δεν αμφισβητείται ως πιθανή αιτία γενετικοί παράγοντες, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η έκθεση σε τοξικές ουσίες κατά τη διάρκεια της κύησης (αλκοόλ, κάπνισμα, μόλυβδος) ή προωρότητα.
Μπορεί να εμφανιστεί ως μεμονωμένη διαταραχή, αλλά συχνά η ΔΕΠ-Υ συνυπάρχει και με άλλες διαταραχές, όπως είναι οι διαταραχές κινητικής λειτουργίας, διαταραχές αυτιστικού φάσματος, μαθησιακές δυσκολίες, αντικοινωνική και παραπτωματική συμπεριφορά, χρόνιες αγχώδεις διαταραχές κ.α.
Υπάρχουν τρεις κατηγορίες ΔΕΠ-Υ:
- Το κύριο χαρακτηριστικό που επικρατεί στην πρώτη κατηγορία είναι η έλλειψη προσοχής.
- Στη δεύτερη κατηγορία το κύριο χαρακτηριστικό είναι η υπερκινητικότητα και ο παρορμητισμός
- Στην τελευταία κατηγορία υπάρχει ο συνδιασμός των δυο παραπάνω που προαναφέρθηκαν.
Πως θα καταλάβω αν το παιδί μου έχει ΔΕΠ-Υ;
Υπάρχουν σημάδια που βοηθάνε να αναγνωριστεί η ΔΕΠ-Υ. Τα συμπτώματα της εμφανίζονται από πολύ νωρίς στο παιδί, παρόλα αυτά η διάγνωση δεν μπορεί να δοθεί πριν τα έξι έτη, καθώς συνηθίζεται σε παιδιά μικρής ηλικίας να υπάρχει έντονη δραστηριότητα και επίσης το χρονικό όριο εστίασης της προσοχής σε μια δραστηριότητα να είναι μειωμένο. Οι γονείς είναι εκείνοι που αντιλαμβάνονται πρώτοι την δυσκολία του παιδιού, αλλά και οι εκπαιδευτικοί, ιδιαίτερα όταν το παιδί έχει ξεκινήσει σχολείο, όπου το σχολικό πλαίσιο είναι πιο οργανωμένο, οι απαιτήσεις αυξημένες, χρειάζεται συγκέντρωση, υπομονή, οργάνωση και γενικότερα να ακολουθούνται συγκεκριμένοι κανόνες.
Έτσι αυτό που θα παρατηρήσουν στο παιδί είναι:
- Συχνά λάθη απροσεξίας λόγω της δυσκολίας προσοχής σε λεπτομέρειες
- Εύκολη διάσπαση προσοχής με αποτέλεσμα δυσκολία στην ολοκλήρωση μιας δραστηριότητας
- Δυσκολία στο να παρακολουθήσει οδηγίες λεκτικές ή γραπτές
- Δυσκολία στην εστίαση προσοχής όταν κάποιος του μιλάει
- Δυσκολία στην οργάνωση του χώρου και του χρόνου
- Συχνά χάνει τα πράγματα του
- Συχνά ξεχνάει πράγματα που έχει να κάνει μέσα στη μέρα
- Όταν πρέπει να μείνει στάσιμο παίζει με τα χέρια του, κουνάει τα πόδια του και μετακινείται πάνω στη καρέκλα του
- Δυσκολεύεται να παραμείνει καθιστό για κάποιο διάστημα
- Βρίσκεται σε διαρκή κίνηση όταν μένει ελεύθερο, τρέχει, σκαρφαλώνει και εξερευνάει τα πάντα
- Απαντά χωρίς να περιμένει να ολοκληρωθεί η ερώτηση
- Φλυαρεί διαρκώς
- Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του και γενικότερα να περιμένει
- Διακόπτει τους άλλους όταν μιλάνε
Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης της ΔΕΠ-Υ;
Η αντιμετώπιση της ΔΕΠ-Υ είναι πολυεπίπεδη και σύνθετη. Με υπομονή και επιμονή οι δυσκολίες ενός παιδιού με ΔΕΠ-Υ μπορούν να αντιμετωπιστούν. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι που γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, χρειάζεται χρόνος. Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνει ένας γονιός όταν καταλάβει τη δυσκολία του παιδιού, είναι να απευθυνθεί στον αρμόδιο ιατρό, έναν αναπτυξιολόγο ή παιδοψυχίατρο, ο οποίος θα καθοδηγήσει τους γονείς για το τι ενέργειες πρέπει να γίνουν ώστε το παιδί να ξεκινήσει θεραπευτική παρέμβαση.
Το παιδί τους μέσα από τη θεραπεία θα μάθει τρόπους για να προσαρμόζεται καλύτερα, να διαχειρίζεται τη παρορμητικότητα του και να βρει τρόπους να αυξάνει την εστίαση της προσοχής του, σε καμιά περίπτωση όμως η ΔΕΠ-Υ δεν θα θεραπευτεί. Δεν υπάρχει πλήρη αποθεραπεία, η διαταραχή δεν εξαφανίζεται, υπάρχει απλά βελτίωση του πιθανού αιτιολογικού παράγοντα.
Η φαρμακευτική αγωγή θα βοηθήσει στην αναστολή αντίδρασης, δίνοντας τον χρόνο και το χώρο στις εκτελεστικές λειτουργίες για να δουλέψουν. Με τη φαρμακευτική αγωγή μπαίνει φρένο στην απροσεξία και τον παρορμητισμό, βοηθώντας στη συγκέντρωση, την οργάνωση, τη συνέπεια και τη μνήμη. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά μπορεί να έχουν δυσάρεστες παρενέργειες κάποιες φορές, να μην αντιμετωπίζουν όλα τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανίζει το παιδί και αν η πρόσληψη τους σταματήσει, τα συμπτώματα που έχουν ανασταλεί επανέρχονται. Όποτε πάντα θα πρέπει να υπάρχει συνενόηση και επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό του παιδιού.
Είναι σημαντικό ο γονέας να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τον θεραπευτή του παιδιού, έτσι ώστε να του δίνονται οι κατάλληλες οδηγίες, ασκήσεις και τρόποι αντιμετώπισης στο σπίτι, ώστε να υπάρξει βελτίωση στο παιδί.
Βοηθητικό θα ήταν επίσης ο γονέας να ενημερώσει τον εκπαιδευτικό του παιδιού στο σχολείο για τη δυσκολία που το ίδιο αντιμετωπίζει, αλλά και να υπάρξει επικοινωνία του θεραπευτή με τον εκπαιδευτικό. Ο εκπαιδευτικός θα λάβει χρήσιμες συμβουλές από τον θεραπευτή για την αντιμετώπιση του μαθητή με ΔΕΠ-Υ, αλλά και της πιθανής τροποποίησης του σχολικού πλαισίου, έτσι ώστε να είναι πιο εύκολο για το παιδί η προσαρμογή του στις σχολικές απαιτήσεις.
Κυριαζή Μαρία, Παιδιατρική Εργοθεραπεύτρια SI, BScOT-Συγγραφέας-OT blogger